Majowie są dziś jedną z najliczniejszych grup indiańskich Ameryki Środkowej. Szacuje się, że ich populacja liczy od ok. 5.5 do 6 milionów osób zamieszkujących przede wszystkim tereny Gwatemali, Meksyku i Belize. Ludność ta posługuje się ponad dwudziestoma różnymi językami, w obrębie których występuje ponad sto różnych dialektów. W samej Gwatemali populacja Majów liczy ok. 4.5 miliona osób, co stanowi ok. połowę mieszkańców tego kraju. Indianie zamieszkują przede wszystkim południową, górzystą część Gwatemali gdzie można spotkać szereg grup językowych, z których najważniejsze to K’iche’, Kaqchikel czy Mam. Jedną z jednostek językowych wchodzących w skład grupy Mam tworzą tzw. Majowie Ixil, zamieszkujący obecnie północną część departamentu Quiche w Gwatemali, w rejonie gór Cuchumatanes. Społeczność Majów Ixil skupia się wokół trzech miejscowości – nazywanych często Triangulo Ixil (Trójkąt Ixil). Są to San Gaspar Chajul, San Juan Cotzal i największa Santa Maria Nebaj, która pełni rolę centrum. W Nebaj znajduje się kilka organizacji, jak choćby Funda Maya czy Fundación Ixil, zajmujących się rewitalizacją tradycji oraz gromadzeniem funduszy na rozwój rejonu. Populację trzech ośrodków Trójkąta Ixil w 2010 roku szacowano na ok 154 300 osób z czego 83 % to tzw. indigenas czyli rdzenni Majowie. Większość ludności Chajul i sąsiednich miejscowościach żyje skromnie z uprawy roli, hodowli owiec lub wytwórczości tkackiej. Na targu w stolicy tkaniny, które cieszą się ogromną popularnością zwłaszcza wśród zagranicznych turystów osiągają często wysokie ceny. Do kieszeni wytwórców trafia jednak mała ich część. Pewna grupa Majów Ixil znajduje też zatrudnienie przy hodowli i produkcji kawy. Podobnie jak w pozostałych częściach Gwatemali duża część społeczeństwa żyje w biedzie, często skrajnej. Szacuje się, że ok. 85% Majów Ixil żyje w ubóstwie! Większość dzieci kończy edukację na kilku pierwszych klasach szkoły podstawowej, po czym zarzucają naukę, by pracą wspierać rodziców, a ok. 50 % ma w ogóle ograniczony dostęp do edukacji. Ixile tworzą społeczność zamkniętą, bardzo przywiązaną do tradycji; na co dzień posługują się językiem należącym do grupy języków maya; hiszpański to język obcy, którego wiele osób nawet nie zna (dotyczy to głównie kobiet – mężczyźni z racji prowadzonego z innymi rejonami handlu muszą znać hiszpański na tyle, żeby się porozumieć). Różnice pomiędzy poszczególnymi językami Majów potrafią być bardzo duże (np. między językiem Ixilów należącym do grupy Mam a językiem ich sąsiadów Majów K’iche wywodzącym się z odmiennej grupy językowej) stąd też hiszpański stanowi często rodzaj pomostu komunikacyjnego dla różnych grup Majów. Kobiety Ixil noszą tradycyjne stroje – piękne czerwone spódnice z długiego kawałka tkaniny kilkakrotnie owijanego wokół bioder, barwnie haftowane bluzy huipil i opaski na włosy z dyndającymi nad czołem pomponami. W kolorach i układzie haftów na bluzkach kobiet zakodowana jest informacja o ośrodku z którego pochodzą. Region Ixil bardzo silnie ucierpiał w czasie wojny domowej toczącej się w Gwatemali między 1960 a 1996 r. Górzyste tereny departamentu Quiche stały się schronieniem dla partyzantki Ejercito Guerrillero de los Pobres; masowe zabijanie indiańskiej ludności cywilnej przez siły wojskowe Gwatemali odcisnęły się bolesnym piętnem na mieszkańcach rejonu Trójkąta Ixil. Kilka lat temu w kilku domach w miejscowości Chajul dokonano odkrycia malowideł o mieszanym prekolumbijsko-kolonialnym stylu. Malowidła mają ok. 300 lat. W roku 2011 polscy badacze dokonali ich dokumentacji fotograficznej. Obecnie trwają przygotowania do podjęcia w Chajul i okolicznych ośrodkach Majów Ixil badań archeologicznych i antropologicznych. Poniżej przedstawiamy galerię zdjęć autorstwa Roberta Słabońskiego przedstawiających zarówno Majów Ixil z miejscowości Chajul jak i malowidła zadokumentowane w jednym z lokalnych domów należących do Lucasa Asicony. Tekst: Katarzyna Radnicka & Jarosław Źrałka Fot. Robert Słaboński